طرح توجیهی یا امکانسنجی یا مطالعه بازار فنی اقتصادی عبارت است از کلیه اطلاعات، مستندات و گزارشهایی که یک ایده کسب و کار، فرصت سرمایه گذاری، پیشنهاد کاری، و یا هر تصمیم گیری را توجیه پذیر می سازد و می تواند دلیل عملی کردن آن را به صاحب آن بدهد.
اجزای اصلی یک طرح توجیهی فنی اقتصادی خوب
طرح توجیهی فنی اقتصادی یا امکانسنجی مطالعات تخصصی است که بر اساس آنالیز، تحقیق و ارزیابی پروژه پیشنهادی تعیین می نماید که آیا پروژه موردنظر از جنبه هی مختلف بازار، فنی، مالی، اقتصادی دارای قابلیت منطقی انجام دارد یا خیر؟ این اقدام بایستی در ابتدای پروژه انجام شود. پروژه ای که می تواند ایجاد یا توسعه یک پروژه نفت، گاز و پتروشیمی؛ غذایی، دارویی، شیمیایی، انرژی، معدنی، ساخت‌وساز، نساجی، خدمات رفاهی و گردشگری، خدمات درمانی و … باشد. به همین دلیل طرح توجیهی را فاز صفر پروژه می نامند.
برای تهیه مطالعات طرح توجیهی فنی اقتصادی (امکان سنجی) بایستی ابعاد زیر را در نظر گرفت:
شناخت پروژه: در چه پا می گذارید؟
اولین قدم برای یک سرمایه گذار و صاحب کسب و کار این است که دقیقا بداند که هدف چیست و در نهایت به چه چیزی دست می یابد. در چه حوزه ای انجام می گیرد و با چه فرصت ها و تهدیدهایی روبرو خواهد شد. برای تولید محصول یا خدمات موردنظر از چه منظرهایی باید آن را بررسی کند.
بازار: تجزیه و تحلیل اکنون و نگاه به آینده
بسیاری از فعالان و یا کسانی که به یک حوزه کسب و کار وارد می شوند، افق تصمیم خود را بهشتی می دانند که تنها دغدغه ایجاد واحد صنعتی یا خدماتی است و مشتریان برایش صف کشیده اند. و این بازی با کبریت در انبار باروت و احتمال انفجار سرمایه است! کار درست، شناخت فضای بازاری است که کسب و کار قرار است در آن نفس کشیده و رشد نماید.
ساز و کار: در خورجین چه باید گذاشت؟
پس از اینکه نسبتا از بازار امن و سودآور کسب و کار اطمینان حاصل شد، سرمایه گذار می تواند اقدام به طراحی ایجاد سیطره خود نماید. در این قسمت بایستی تمام الزامات موردنیاز (ساز و کارهای فنی) را براورد نماید. این براوردها می تواند شامل نیازمندی های مربوط به ایجاد کسب و کار (زمین، ساختمان، ماشین آلات، …)، بهره برداری (کارکنان، مواد اولیه، فروش و …) و یا سایر مواردی باشد که بایستی از هم اکنون به آن توجه نمود. صاحبان کسب و کاری که منابع فیزیکی و مالی مورد نیاز برای خدمات و محصولات را محاسبه نکرده و یا خیلی خوشبینانه و تخمینی به آن می نگرند، اغلب پروژه را با نام “ویرانه نیمه کاره” و یا “شکست خورده غیرقابل اجرا” به اتمام می رسانند.
رویکرد و ارزیابی: راه های رسیدن به موفقیت بسیار است.
پس از انتخاب ساز و کار و اینکه با چه، به سرمنزل شروع می شود رسید، باید تصمیم گرفت چطور این راه رفت. این در یک کسب و کار صنعتی، معدنی، خدماتی و … بدین معنی است که آیا منابع موردنیاز توسط خود تامین شود و یا بایستی توسط آلترناتیوهای دیگر مانند مشارکت، تسهیلات بانکی و … فراهم شود. ضمنا بررسی اثربخشی هزینه روش انتخاب شده و هزینه کل برآورد شده پروژه ونیز سایر گزینه‌ها نیز تخمین زده می‌شوند. پس از اتمام کل هزینه پروژه محاسبه شده، یک ارزیابی و ارزیابی هزینه آماده خواهد شد تا شامل بازده سرمایه گذاری، تجزیه و تحلیل هزینه / سود و غیره باشد. کارآفرین پس از تحلیل روش های مختلف، یک راه حل انتخاب شده و در آن جاده به سرمنزل مقصود حرکت خواهد نمود.فنی اقتصادی
برای سفارش طرح توجیهی بازار، فنی، مالی و اقتصادی
با توجه به توضیحات فوق، اجزای طرح توجیهی مدون، چهار قسمت زیر است. هرچند که ممکن است بر حسب ماهیت پروژه ایجاد/توسعه و نیاز سرمایه گذار برخی از بخش ها و یا زیرمجموعه های آنها در طرح توجیهی حذف و یا تغییر نماید.
بخش اول طرح توجیهی فنی اقتصادی: معرفی متقاضی و مجری کسب و کار
این قسمت به معرفی متقاضی و مجری کسب و کار و سوابق ثبتی و مدیریتی وی اشاره خواهد کرد. سوابق و پشتوانه مالی، اعتباری و توانمندی شرکت و سهامداران نیز در این بخش توصیف خواهد شد. در واقع هدف از این بخش معرفی شرکت به منظور بررسی اهلیت و ارزیابی توانمندی‌های وی به مراجع ذیربط و پذیرنده طرح توجیهی، بانک عامل یا سایر نهادها و ارگانها به منظور تصمیم‌گیری در مورد تایید طرح و تخصیص تسهیلات موردنیاز و متناسب با سابقه فنی و مالی متقاضی می‌باشد.
بررسی سوابق ثبتي شرکت متقاضی :
سوابق ثبتی بر اساس شخصیت حقیقی یا حقوقی این موارد ارائه خواهد شد:
مشخصات شخص: نام، شناسه ملی/کد ملی، تاریخ ثبت/تاریخ تولد، نوع شرکت (سهامی خاص، سهامی عام، مسئولیت محدود، تضامنی و …)، مکان ثبت/محل تولد، موضوع شرکت، آگهی تاسیس و آگهی های تغییرات روزنامه و شرح تغییرات شرکت بسته به اینکه طرح توجیهی پروژه ایجادی بوده و یا امکان سنجی پروژه توسعه ای ، بازسازی یا نوسازی می باشد در گزارش توجیهی درج می شود.
سرمايه و سهامداران: در این بخش میزان سرمایه و همچنین مشخصات سهامداران شرکت اعم از حقیقی یا حقوقی بررسی می شود. همچنین درصد سهام و با نام یا بی نام بودن سهام مشخص می گردد.
بررسی مديريت طرح: سوابق مالکان، مدیران و سهامدارن شرکت به طور کامل در این بخش از طرح توجیهی به صورت مفصل مورد بررسی و ارزیابی دقیق قرار گرفته تا بانک عامل، شهرداری و سایر نهادهای ذیربط که طرح توجیهی را جهت اعطای تسهیلات و یا مشارکت در پروژه مورد ارزیابی قرار می دهد
مجوزهای قانونی اخذ شده و مورد نیاز طرح توجیهی: برای ایجاد و احداث یک واحد تولیدی، خدماتی ، طرح کشاورزی ، طرح بسته بندی مواد غذایی و صنایع تبدیلی، دارو و تجهیزات پزشکی، معدن و صنایع فراروری معدنی، استارتاپ و دانش بنیان، طرح گردشگری ، تورسیم سلامت، صنایع شیمیایی ، طرح فرهنگی ، طرح ورزشی و غیره نیازمند به اخذ مجوزات از وزارتخانه ها، سازمان ها و بانک های عامل جهت هر یک از پروژه ها با توجه به ماهیت طرح توجیهی و امکان سنجی می باشد. لذا در این بخش مهندسین مشاور پرجیوا پس از بررسی کسب و کار مربوطه کلیه مجوزات مورد نیاز ساخت کارخانه و یا … (در صورت اینکه هنوز اخذ نشده باشد)را از مبادی رسمی (مانند www.g4b.ir) تهیه و در مطالعات طرح توجیهی می آورند تا در این نقشه راه، با لحاظ تمامی مجوزات لازم در طرح توجیهی و مطالعات امکانسنجی، صاحب کسب و کار آنها را کسب و از نظر مجوزات قانونی مشکلی در راه نداشته باشد.
مثلا برای واحدهای تولیدی که آلاینده هستند، می بایست قبل از شروع پروژه برای محل اجرای طرح، از سازمان یا اداره محیط زیست مربوطه استعلامات مورد نیاز و تاییدیه اخذ گردد تا پس از خرید و ساخت ابنیه مشکلی از نظر زیست محیطی و اخذ مجوز محیط زیست به وجود نیاید. البته به جز صنایعی مانند پالایشگاه که دارای محدودیتهای مکانی هستند، به طور کلی صنایعی که آلایندگی زیاد داشته باشند ترجیحا به ساخت در کلیه شهرک های صنعتی استان ها قابل اجرا می باشند.
توانمندي های بالقوه و بالفعل صاحب طرح و کلیه مدیران اصلی: سابقه متقاضی طرح توجیهی و رزومه تجارب گذشته سهامداران و مدیران شرکت، مهندسین مشاور پرجیوا با بررسی کامل مستندات و مدارک شرکت مجری طرح، مزایا و توانمندی هایی که شرکت یا مدیران آن به آن دست یافته را در بخش اول طرح توجیهی درج می نماید. شایان ذکر است این بخش جهت امتیاز دهی بانک عامل و مراجع مرتبط برای اخذ مجوز و تخصیص وام بانکی مهم و دارای اهمیت است.
بخش دوم طرح توجیهی: مطالعه محصول و بازار
بسیاری از سرمایه گزارانی که قصد انجام یک کسب و کار تولیدی یا خدماتی را دارند با فرض ایده آل بودن همه پارامترها، بدون آنکه فضای کسب و کار خود (محلی، کشوری و بین المللی) را رصد کنند به ایجاد آن اقدام می کنند و در بسیاری از مواقع با شکست مواجه و یا حداقل بصورت بهینه وارد آن کسبوکار نمی شوند. به همین دلیل، اولین گام طرح‌توجیهی یعنی مطالعات بازار را که باید محکم برداشته شود.
در بخش مطالعه بازار طرح‌توجیهی فنی اقتصادی (مطالعات امکان سنجی)، فقط فضای کسب و کار و کلیه عوامل موثر بر بازار محصولات و خدمات کسبوکار مورد مطالعه قرار می گیرد بدون اینکه خود بنگاه کسبوکار مجری طرح در جوانب مختلف آن لحاظ شود. ازین رو، مطالعات بازار (market study) به منظور کسب داده و اطلاعات مرتبط با ابعاد مختلف محصول/خدمات و بازار مورد توجه قرار می گیرد. برخی از این جنبه های گوناگون عبارتند از: عرضه، تقاضا، مصرف، کمبود و …… .
در این بخش، ابتدا معرفی محصول/خدمات و ویژگی و زوایای مختلف آن انجام می گیرد، مواردی مانند کاربرد محصول، مشخصات، ابعاد و انواع مواد اولیه، استاندارد، کد آیسیک، تعرفه گمرکی، ….. . سپس به بازار محصول و فضای ارائه خدمات پرداخته می شود، این موارد می تواند تحلیل تولید در کشور، میزان صادرات در کشور، میزان واردات در کشور و… ؛ ، تحلیل رقبای موجود و آتی در بازار و …. می تواند باشد. دیگر بخشی که در بخش بررسی بازار بسیار حائز اهمیت است ، پیش بینی تقاضا است. پیش بینی تولید، صادرات، واردات و به تبع آن پیش بینی مصرف ظاهری و تقاضا یکی از بخش های مهم و تعیین کننده در نگارش یک طرح توجیهی مدون است.
در مقاله سرفصل های اصلی یک طرح توجیهی (امکان سنجی)، آیتم های پیشنهادی آن آمده است.
بخش طالعات بازار می تواند به دو صورت مطالعه بازار کتابخانه ای (Case Study) و مطالعه بازارمیدانی (Field Study) و یا تلفیقی از هر دو می تواند باشد. ضمنا برخی از مشتریان تقاضای انجام این بخش را در قالب پروژه ای جداگانه برای محصول و بازار خود دارند که معمولا به آن تحقیقات بازار می گویند.
بخش سوم طرح توجیهی: مطالعه فنی و تکنولوژی
پس از اینکه در مطالعه امکان سنجی بازار، پتانسیل ورود به بازار مزبور محرز و توجیه پذیر شد، به جزئیات تکنیکال و فنی طرح مورد اجرا پرداخته می شود. در مطالعات فنی (Technical feasibility) که معطوف به خود طرح ایجاد یا توسعه است، چهار زیرمجموعه مورد بررسی و برآورد قرار خواهد گرفت.
الف: ظرفیت سنجی: در این قسمت بر اساس ماهیت طرح و مدارک و مستندات، پیش فاکتور تجهیزات و نقشه ابنیه و تاسیسات نسبت به محاسبه ظرفیت تولید محصول یا ارائه خدمات اقدام می گردد. در طرح های صنعتی خطوط تولید به دو صورت پیوسته و غیر پیوسته نسبت به تولید محصولات اقدام می نمایند. در خطوط تولید پیوسته ظرفیت خروجی خط بر اساس واحد تولید در ساعت مبنای محاسبات ظرفیت سنجی در نظر گرفته شده و با در نظر گرفتن مفروضات مدت زمان و تعداد شیفت و روز کاری، ظرفیت سالیانه طرح محاسبه می گردد. در مورد خطوط تولید غیر پیوسته ظرفیت هر یک از دستگاه‌ها براساس واحد تولید در ساعت ارائه می‌شود و می‌بایست با تعیین گلوگاه خط، ظرفیت تولید کارخانه براساس ظرفیت آن دستگاه برآورد شود و با در نظر گرفتن مفروضات کارایی ماشین آلات، مدت زمان و تعداد شیفت و روزکاری، ظرفیت سالیانه طرح محاسبه می شود.
ب-برنامه تولید و فروش: با طراحی و محاسبه و ایجاد جدول زمان‌بندی فاز ساخت طرح تولیدی/خدماتی، زمان انجام زیربخش های پروژه تدوین بهره‌برداری از طرح مشخص خواهد شد. در این قسمت با توجه به برآورد ظرفیت عملی تولید محصول یا ارائه خدمت در سال، فرض بر این است که چرخه عمر محصول از ابتدا آغاز و جهت رسیدن به بلوغ و تولید و فروش کامل نیاز به رشد بهره برداری طی چندین سال از ظرفیت کمتر دارد. به عنوان مثال واحد کسب و کار می تواند با یک شیب، خود را از 60% برای سال اول، 70% برای سال دوم، ۹۰% برای سال سوم و ۱۰۰% برای سال چهارم (مبنا) ظرفیت عملی طرح برسد. بنابراین با در نظرگیری موارد فوق و قیمت فروش محصول، پیش‌بینی فروش محصول یا خدمت برای ۴ سال اول بهره برداری از طرح انجام خواهد شد.
ج- برآورد سرمایه گذاری: در این بخش به برآورد سرمایه‌گذاری کل پروژه در زمان ساخت و بهره برداری پرداخته خواهد شد.
سرمایه گذاری کل شامل دو قسمت است: سرمایه گذاری ثابت و سرمایه در گردش
سرمایه گذاری ثابت شامل صرف هزینه هایی است که حتی قبلتر از از ابتدای شروع فاز ساخت یعنی مطالعات امکانسنجی تا ابتدای شروع بهره برداری انجام می شود. این سرمایه گذاری شامل زمین؛ محوطه سازی؛ ساختمان تولیدی و اداری؛ ماشین آلات و تجهیزات؛ تاسیسات الکتریکال، آب و فاضلاب، آتش نشانی؛ لوازم و تجهیزات آزمایشگاهی؛ تجهیزات و اثاثیه اداری؛ وسایل نقلیه و ایاب و ذهاب؛ هزینه‌های پیش‌بینی نشده و هزینه‌های قبل از بهره برداری (شامل هزینه‌های تاسیس شرکت، مشاوره، هزینه‌های کارشناسی بانک و افزایش سرمایه و حقوق دستمزد قبل از بهره برداری) می‌باشد.
سرمایه گذاری در گردش پروژه زمانی انجام می پذیرد که پس از اتمام پروژه فاز ساخت و ایجاد، مرحله بهره برداری شروع می شود. این موارد شامل تامین مواد اولیه؛ آب و انرژی؛ نیروی انسانی؛ حساب‌های دریافتنی (فروش به صورت غیر نقدی) و تنخواه می‌باشد که اعداد مربوطه براساس دوره گردش (ماهانه، سه ماهه، …) و هزینه‌های سالانه طرح محاسبه می‌شود.
د-برآورد هزینه‌های سالانه: این هزینه‌ها در واقع شامل مواردی است که پس از شروع بهره برداری و تولید محصول یا ارائه خدمات، صرف می‌شوند و به صورت سالانه محاسبه می شود و ملاک براوردهای بعدی یعنی سود و زیان طرح کسبوکار می باشد. هزینه‌های این قسمت شامل هزینه سالانه خرید مواد اولیه، هزینه‌های انرژی، هزینه سالانه حقوق و دستمزد پرسنل اداری و تولیدی، هزینه‌های تعمیرات و نگهداری و استهلاک، هزینه‌های بازاریابی و فروش، هزینه‌های مالی و … است.
ذکر این نکته ضروری است که برخی مشاوران در تدوین امکانسنجی، قسمت های درآمد فروش، برآورد سرمایه گذاری و برآورد هزینه‌های سالانه را در بخش “مطالعه مالی” بصورت جداگانه می آورند که در کلیت مطالعه تفاوتی ایجاد نمی کند.
در مقاله سرفصل های اصلی یک طرح توجیهی (امکان سنجی)، آیتم های پیشنهادی آن آمده است.
بخش چهارم طرح توجیهی: مطالعه مالی و اقتصادی
پس از اطمینان از توجیه پذیری بازار و بررسی تکنیکال طرح، نوبت به تحلیل و بررسی مالی و اقتصادی می رسد. براساس نتایج به دست آمده در بخش فنی و با استفاده از نرم افزار کامفار تحلیل‌های مالی پروژه انجام می‌شود. در این بخش برخی از شاخص‌های با اهمیت از جمله نرخ بازده داخلی (IRR)، زمان بازگشت سرمایه، تحلیل حساسیت نرخ بازده نسبت به تغییرات سه آیتم اصلی یعنی سرمایه‌گذاری، فروش و هزینه‌ها و شاخص‌های مالی پروژه محاسبه می‌شود. در پایان و براساس شاخص‌های به دست آمده نتیجه‌گیری و پیشنهاد مالی ارائه می‌شود و در صورت پیشنهاد به اخذ تسهیلات، به ارائه مشخصات تسهیلات ارائه شده (اعم از مشارکت مدنی، فروش جعاله یا فروش اقساطی مواد اولیه) و نحوه بازپرداخت آن و شرایط مخصوص اعطای تسهیلات اعلام می شود.
این آنالیز مالی و اقتصادی و شاخص های (Economic ratio & Financial ratio) که می تواند برای سناریوهای مختلف (مانند تسهیلات بانکی، مشارکت، جذب سرمایه گذار و …) انجام گیرد که به مجری، سرمایه گذار، سازمان مرتبط یا صاحب کسب و کار کمک می کند تا تصمیم بهتری برای سرمایه گذاری بگیرند.
برای انجام طرح توجیهی، می توانید فرم سفارش طرح توجیهی را تکمیل و یا از راه های ارتباطی در تماس با ما با مشاوران پرجیوا تماس بگیرید.
